Rau răm - Từ gia vị đến vị thuốc

Rau răm (Polygonum odoratum) là một loại cây được trồng rộng rãi trên khắp các vùng miền của nước ta. Với khả năng sống quanh năm, rau răm có thể thu hoạch suốt cả năm, cung cấp nguồn thực phẩm tươi ngon và giàu dinh dưỡng.
Để chọn lựa những cây rau răm tốt nhất, nên tìm cây chưa ra hoa, vừa trưởng thành và có thân cây màu đỏ, hơi ngả tím. Lúc này, dược tính trong cây rau răm đạt đến mức cao nhất, mang lại hiệu quả tốt nhất.
Rau răm thường được sử dụng dưới dạng tươi để tận hưởng hương vị và màu sắc tươi sáng của nó. Tuy nhiên, nếu không có khả năng sử dụng hết rau răm tươi trong một thời gian ngắn, chúng ta cũng có thể sấy khô rau răm để sử dụng dần. Quá trình sấy khô giúp bảo quản dược tính và hương vị của rau răm trong thời gian dài, đảm bảo chất lượng sản phẩm.
Trong lĩnh vực Đông y, rau răm được biết đến với tác dụng kích thích tiêu hóa và hoạt huyết tiêu độc. Với khả năng thích ứng với môi trường ẩm ướt và chịu nhiệt độ cao, rau răm có thể sinh sống trong môi trường ngập nước một cách dễ dàng. Toàn bộ cây, từ rễ đến lá, đều mang một mùi thơm đặc biệt và dễ chịu. Thân cây mọc bò và từ mỗi đốt cây, rất nhiều rễ sẽ phát triển. Có những phần thân cây mọc thẳng đứng lên cao khoảng 35-40cm. Lá của cây rau răm có hình dạng đơn giản, thường có hình mác hoặc hình trứng mác và cuống ngắn.
Với những đặc tính này, rau răm đã được sử dụng trong lĩnh vực đông y để hỗ trợ quá trình tiêu hóa và làm sạch cơ thể. Mùi thơm đặc biệt của rau răm cũng giúp tạo cảm giác dễ chịu khi sử dụng. 
Theo cuốn sách "Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam" của GS.TS. Đỗ Tất Lợi, rau răm thường được người dân ta trồng để sử dụng làm gia vị. Dưới đây là một số bài thuốc từ cây rau răm.
Đối với những trường hợp đau bụng, đầy hơi, lạnh bụng, nôn mửa, say nắng, khát nước, có thể sử dụng nước ép từ rau răm tươi có thân đỏ. Mỗi lần uống khoảng 25-30 ml và thực hiện 2 lần trong ngày. 
Ngoài ra, có thể dùng một nắm rau răm rửa sạch, giã nhỏ và vắt lấy nước uống, hoặc xoa bã rau răm vào vùng bụng (tập trung vào vùng rốn).
Đối với những trường hợp cảm cúm, có thể sử dụng một nắm rau răm và 3 lát gừng sống. Giã nhỏ hai loại này và vắt lấy nước uống.  Hoặc sử dụng 20g rau răm, 20g tía tô, 16g kinh giới, 16g xương bồ, 10g xuyên khung, 10g bạch chỉ và 10g kiện. Hãy sắc các loại này và uống.
Đối với những trường hợp ăn uống kém, nên dùng rau răm như một loại gia vị hoặc sử dụng cả cây với liều lượng khoảng 10-20g. Hãy sắc và uống sau bữa ăn.
Trong y học dân gian, khi bị rắn cắn, người ta thường sử dụng phương pháp hái khoảng 20 ngọn rau răm, giã nát và vắt lấy nước uống. Bã rau răm còn lại được đắp lên nơi bị rắn cắn. Hiệu quả của phương pháp này thường thấy rõ trong vòng 15 phút sau đó, đau sưng tấy sẽ giảm dần và hoàn toàn hết sau khoảng 3 giờ. 
Tuy nhiên, đây chỉ là một bài thuốc được truyền miệng và sử dụng trong thời kỳ y học chưa phát triển. Ngày nay, khi bị rắn cắn, người bệnh nên được đưa đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và điều trị.
Ở Campuchia, rau răm được xem là một vị thuốc thông tiểu, chữa sốt và chống nôn. Ngoài ra, cây rau răm còn có thể được sử dụng để chữa hắc lào. Cách sử dụng là giã nát cả cây rau răm, sau đó thêm rượu vào và bôi lên nơi bị hắc lào. Vết chốc lở cần được rửa sạch trước khi sử dụng bài thuốc này.
Ngoài ra, rau răm còn có thể được sử dụng để chữa các tổn thương trên da. Cách sử dụng là giã nhỏ rau răm và đắp lên vết thương. Hoặc có thể giã nhỏ rau răm để lấy nước cốt và chấm vào nơi bị đau.  Để đạt hiệu quả tốt nhất, nên giữ cho vết thương khô ráo để tránh bội nhiễm. Thời gian sử dụng bài thuốc này là 2 lần mỗi ngày. Nhiều món ăn truyền thống của Việt Nam sử dụng rau răm như trứng vịt lộn, thịt giả cầy, gỏi thịt gà, canh chua cá đồng, cháo lươn, trai, hến... Rau răm không chỉ làm tăng hương vị cho các món ăn mà còn có tác dụng kích thích tiêu hóa, giúp cơ thể hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.
Một số lưu ý khi sử dụng rau răm
Theo Y học cổ truyền, rau răm có vị cay và tính ấm. Rau răm có nhiều tác dụng ôn tỳ vị, tiêu thực, cầm tả lỵ, khử hàn, trừ thấp, hoạt huyết và tiêu độc. Phụ nữ có thai không nên ăn rau răm do có thể gây ảnh hưởng đến thai nhi.
Mặc dù rau răm có nhiều công dụng và lành tính, nhưng các chuyên gia y tế cũng khuyên rằng ăn quá nhiều rau răm có thể gây ảnh hưởng xấu tới khí huyết. Do đó, việc sử dụng rau răm nên được điều chỉnh một cách hợp lý.
Trên đây là những thông tin cơ bản về rau răm. Để biết thêm thông tin chi tiết và chính xác hơn về tác dụng và cách sử dụng của rau răm, nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế.