Thiếu máu sau sinh: Nhận biết và bổ sung như thế nào?

Hậu quả của thiếu máu sau sinh có thể rất nghiêm trọng và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của cả mẹ và bé. Các nghiên cứu được thực hiện ở các nước thu nhập cao đã chỉ ra rằng khoảng 10-30% phụ nữ sau sinh gặp phải tình trạng thiếu máu. 
Tuy nhiên, thiếu máu không giới hạn ở bất kỳ quốc gia cụ thể nào; thực tế, tỷ lệ mắc chứng thiếu máu sau sinh có thể còn cao hơn ở các nước thu nhập thấp và trung bình. Mặc dù phổ biến trên toàn cầu, không phải tất cả phụ nữ đều được thông tin đầy đủ về thiếu máu sau sinh. 
Hiện tượng thiếu máu sau sinh là gì?
Thiếu máu sau sinh là tình trạng thiếu sắt kéo dài sau khi sinh, khi nồng độ hemoglobin trong máu xuống dưới 110 g/L sau một tuần kể từ lúc sinh và dưới 120 g/L sau tám tuần kể từ lúc sinh. Tình trạng này phát triển qua ba giai đoạn:
• Giai đoạn đầu tiên: Sự cạn kiệt sắt trong tủy xương bắt đầu, dẫn đến giảm tổng lượng sắt trong máu mà không có biểu hiện rõ ràng.
• Giai đoạn thứ hai: Các triệu chứng của thiếu máu bắt đầu xuất hiện. Cơ thể có thể cảm thấy mệt mỏi hơn và đau đầu. Điều này có thể được xác định thông qua các xét nghiệm máu, và sản xuất huyết sắc tố bắt đầu bị ảnh hưởng.
• Giai đoạn ba: Nồng độ hemoglobin giảm mạnh, gây ra tình trạng thiếu máu nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng như mệt mỏi, kiệt sức cực độ trở nên rõ ràng hơn. Nguyên nhân của thiếu máu sau sinh
• Chế độ ăn uống thiếu chất sắt: 
Trong thời kỳ mang thai, nhu cầu bổ sung sắt là 4,4mg/ngày. Việc không cung cấp đủ lượng sắt từ chế độ ăn uống trước hoặc trong thời kỳ mang thai có thể dẫn đến thiếu máu sau sinh.
• Mất máu trong kỳ kinh nguyệt: 
Mất máu đáng kể trong chu kỳ kinh nguyệt cũng có thể làm giảm lượng sắt trong cơ thể trước khi mang thai.
• Mất máu trong quá trình sinh: 
Việc mất máu quá nhiều trong quá trình sinh (vượt quá 500ml) có thể làm cạn kiệt dự trữ sắt trong cơ thể và gây ra thiếu máu sau khi sinh. Mức độ mất máu càng lớn, nguy cơ thiếu máu ở mẹ càng cao.
• Bệnh lý đường ruột: 
Trong trường hợp có các vấn đề về đường ruột như viêm ruột, sự hiện diện của sâu ký sinh trùng... sẽ làm giảm khả năng hấp thụ sắt từ thức ăn, góp phần vào tình trạng thiếu máu sau sinh.
Những dấu hiệu nhận biết phụ nữ sau sinh thiếu máu
Các dấu hiệu nhận biết phụ nữ sau sinh thiếu máu cần được quan sát kỹ lưỡng để có thể phát hiện và xử lý kịp thời. Dưới đây là một số biểu hiện cụ thể:
1. Cơ thể mệt mỏi suốt thời gian: Phụ nữ sau sinh cảm thấy mệt mỏi không chỉ do việc chăm sóc con cái mà còn vì sự suy giảm năng lượng do thiếu máu.
2. Da nhợt nhạt: Sắc tố da giảm, làm cho da trở nên nhạt màu và không sức sống.
3. Khó thở và chóng mặt: Thiếu máu khiến cho cơ thể thiếu oxy, dẫn đến cảm giác khó thở và chóng mặt.
4. Nhức đầu thường xuyên: Thiếu máu có thể gây ra đau đầu liên tục, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
5. Tim đập loạn nhịp: Thiếu máu có thể làm tăng nhịp tim hoặc gây ra nhịp tim không đều.
6. Hệ miễn dịch suy yếu: Thiếu máu cũng ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
7. Giảm ham muốn tình dục: Thiếu máu có thể gây ra sự mất cảm giác và giảm ham muốn tình dục.
8. Tinh thần căng thẳng và áp lực: Cảm giác mệt mỏi kéo dài và những thay đổi hormone sau sinh có thể gây ra tình trạng căng thẳng và áp lực tinh thần.
9. Sữa mẹ giảm cả về chất lượng và số lượng: Thiếu máu ảnh hưởng đến sản xuất sữa mẹ, gây ra vấn đề về cả lượng và chất lượng sữa, ảnh hưởng đến việc tăng cân của trẻ.
Dù không phải tất cả các triệu chứng này đều xuất hiện cùng một lúc, nhưng nếu phụ nữ sau sinh cảm thấy bất kỳ biểu hiện nào trong số này mà không thể kiểm soát được nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ để tránh các biến chứng tiềm ẩn và đảm bảo sức khỏe của mình và của con. Những đối tượng dễ mắc chứng thiếu máu sau sinh
Có một số đối tượng phụ nữ có nguy cơ cao hơn bình thường để mắc chứng thiếu máu sau sinh. Dưới đây là danh sách chi tiết:
1. Phụ nữ thiếu sắt trước hoặc trong thời kỳ mang thai: Thiếu sắt là một trong những nguyên nhân chính gây ra thiếu máu sau sinh. Nếu phụ nữ đã thiếu sắt trước khi mang thai hoặc trong suốt quá trình mang thai, họ có nguy cơ cao hơn để phát triển chứng thiếu máu sau sinh.
2. Phụ nữ có thai đa: Mang thai đa (mang thai hai trở lên) có thể làm gia tăng nhu cầu sắt của cơ thể, từ đó tăng nguy cơ thiếu máu sau sinh.
3. BMI trước khi mang thai > 24: Phụ nữ có chỉ số BMI (Chỉ số khối cơ thể) cao hơn 24 trước khi mang thai có nguy cơ cao hơn để trở thành một trong những đối tượng dễ mắc chứng thiếu máu sau sinh.
4. Phụ nữ sinh mổ: Quá trình sinh mổ có thể gây ra mất máu nhiều hơn so với sinh đẻ tự nhiên, làm tăng nguy cơ thiếu máu sau sinh.
5. Khoảng cách giữa các lần mang thai ngắn: Khoảng cách ngắn giữa các lần mang thai (cách sinh) có thể không cho cơ thể đủ thời gian để phục hồi và tái tạo dự trữ sắt, dẫn đến nguy cơ thiếu máu sau sinh.
6. Sinh non hoặc sinh quá tuần: Sinh non hoặc sinh quá tuần có thể làm tăng nguy cơ phát triển các vấn đề sức khỏe liên quan đến mẹ và bé, bao gồm cả nguy cơ thiếu máu sau sinh.
7. Huyết áp cao: Phụ nữ có huyết áp cao trong thời kỳ mang thai thường có nguy cơ cao hơn để phát triển chứng thiếu máu sau sinh.
8. Sinh đẻ nhiều lần: Các lần mang thai trước đó có thể làm mất dự trữ sắt của cơ thể, làm tăng nguy cơ thiếu máu sau sinh cho phụ nữ sinh đẻ nhiều lần.
Thiếu máu có ảnh hưởng đến việc cho con bú?
thiếu máu sau sinh có thể ảnh hưởng đến việc cho con bú và sức khỏe của em bé. Dưới đây là một số ảnh hưởng chính:
1. Giảm nguồn cung cấp sữa mẹ: Thiếu máu có thể làm giảm sản xuất sữa mẹ của người mẹ. Mất máu nhiều và cơ thể thiếu sắt có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất sữa đủ lượng cho con.
2. Giảm thời gian cho con bú: Người mẹ cảm thấy mệt mỏi và không có đủ năng lượng để cho con bú thường xuyên và đầy đủ.
3. Cần phải cai sữa sớm: Do sự giảm sữa và khó khăn trong việc cho con bú, người mẹ có thể phải cai sữa sớm hơn dự kiến. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của em bé và gây ra các vấn đề liên quan đến việc tăng cân chậm.
4. Khả năng tăng cân chậm ở trẻ: Việc cai sữa sớm và sự giảm sữa mẹ có thể gây ra việc tăng cân chậm ở trẻ sơ sinh, ảnh hưởng đến sự phát triển của họ. Khắc phục tình trạng thiếu máu sau sinh
Việc khắc phục tình trạng thiếu máu sau sinh là một vấn đề quan trọng đối với sức khỏe của người mẹ. Bổ sung hàm lượng sắt cần thiết là một phần quan trọng trong quá trình điều trị. Dưới đây là những phương pháp và lối sống cần thiết để giúp người mẹ khắc phục tình trạng thiếu máu sau sinh:
1. Bổ sung sắt qua chế độ ăn uống:
Nếu được chẩn đoán thiếu máu do thiếu sắt ở mức nhẹ, người mẹ cần bổ sung liều sắt uống từ 100-200mg mỗi ngày. Có thể sử dụng thuốc viên, viên nang hoặc thuốc bổ theo chỉ định của bác sĩ.
Trong trường hợp thiếu hụt sắt nghiêm trọng, cần tiến hành tiêm tĩnh mạch từ 800-1500mg.
2. Truyền máu:
Truyền máu chỉ được thực hiện cho những phụ nữ có vấn đề về tuần hoàn do mất máu. Đối với các dạng thiếu máu nghiêm trọng hơn, có nhiều phương pháp điều trị y tế khác nhau được thực hiện dưới sự hướng dẫn và giám sát của các bác sĩ. 3. Giữ đủ lượng nước cho cơ thể:
Uống nhiều nước giúp cơ thể cải thiện lưu lượng máu trong thời kỳ sau sinh và ngăn ngừa các cục máu đông và nhiễm trùng đường tiết niệu. Cần bổ sung khoảng hơn 3 lít nước mỗi ngày trong thời gian sau sinh.
4. Bổ sung thực phẩm chứa nhiều sắt:
 Rau có màu xanh đậm, đậu, đậu lăng, quả mơ, bí ngô, đậu hũ, ngũ cốc, gạo lức, măng tây, khoai tây, bí đao, đậu Hà Lan, hàu, thịt gà, dâu tây là những thực phẩm giàu sắt cần được bổ sung trong chế độ ăn uống hàng ngày.
5. Giảm lượng trà:
Trong trà có chứa thành phần tannin làm chậm sự hấp thụ sắt trong cơ thể, do đó cần hạn chế lượng trà uống hàng ngày.
6. Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C:
 Ăn các loại thực phẩm giàu vitamin C như cam, dâu tây có thể giúp tăng hấp thụ sắt trong cơ thể. 7. Nghỉ ngơi và vận động:
Duy trì chế độ nghỉ ngơi hợp lý và kết hợp với việc vận động để giúp cơ thể mạnh khỏe sau quá trình sinh.
8. Bảo vệ cơ thể khỏi các nguy cơ nhiễm trùng:
Nguy cơ nhiễm trùng có thể tăng lên khi thiếu máu làm giảm mức độ miễn dịch trong cơ thể. Do đó, cần liên hệ ngay với các bác sĩ nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nhiễm trùng nào và sử dụng thuốc kháng sinh nếu cần thiết.
9. Thường xuyên trao đổi với các bác sĩ:
Việc thực hiện các xét nghiệm máu cần thiết để xác định tình trạng và thực hiện các bước điều trị cần thiết nhất dưới sự giám sát của các bác sĩ.
Những biện pháp trên sẽ giúp người mẹ khắc phục tình trạng thiếu máu sau sinh một cách hiệu quả và an toàn. Tuy nhiên, việc áp dụng các phương pháp này cần được thảo luận kỹ lưỡng với các bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả nhất cho sức khỏe của người mẹ sau sinh.
Phòng ngừa thiếu máu sau sinh
• Tránh gió và lạnh sau sinh: Đảm bảo không để cơ thể tiếp xúc với gió lạnh sau khi sinh để tránh cảm lạnh và hỗ trợ quá trình phục hồi sau sinh.
• Không ăn các chất sống, lạnh: Tránh ăn các loại thức ăn sống hoặc lạnh để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn.
• Giữ vệ sinh cơ thể và sản môn: Thực hiện vệ sinh hàng ngày để ngăn ngừa nhiễm trùng và tăng cường quá trình phục hồi của cơ thể.
• Chỗ ở thoáng đãng, đủ ánh sáng, ấm áp: Tạo điều kiện sống và nghỉ ngơi lý tưởng với không gian thoáng đãng, đủ ánh sáng và đủ ấm để hỗ trợ quá trình phục hồi sau sinh.
• Thực hiện chế độ nghỉ ngơi điều độ: Cung cấp đủ thời gian cho cơ thể nghỉ ngơi và phục hồi sau quá trình sinh sản, tránh căng thẳng và mệt mỏi quá mức.
• Ăn đủ chất dinh dưỡng: Bổ sung đủ lượng dinh dưỡng, đặc biệt là sắt và axit folic, thông qua một chế độ ăn uống cân đối và đa dạng.
• Tìm kiếm sự giúp đỡ y tế khi cần thiết: Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào của chứng bệnh, sản phụ cần đến các cơ sở y tế uy tín để được tư vấn, kiểm tra và điều trị kịp thời.
Trong thời kỳ mang thai, chị em phụ nữ cũng nên chú ý bổ sung đủ lượng sắt và axit folic để giảm nguy cơ thiếu máu sau sinh và đảm bảo sức khỏe của cả mẹ và em bé.