Lạm Dụng Thuốc Kháng Sinh: Hậu Quả Khó Lường Đến Sức Khỏe Cộng Đồng

1. Thực trạng đáng báo động về lạm dụng thuốc kháng sinh
Theo thống kê của WHO, Việt Nam nằm trong top các quốc gia sử dụng kháng sinh không kê đơn cao nhất thế giới. Nhiều người tự ý:
• Mua kháng sinh tại nhà thuốc không có toa bác sĩ
• Dùng kháng sinh để “trị cảm lạnh”, ho khan – những bệnh do virus gây ra (kháng sinh không có tác dụng)
• Dừng thuốc giữa chừng khi thấy đỡ bệnh
Hành vi này diễn ra hằng ngày, tưởng chừng vô hại, nhưng đang nuôi dưỡng những chủng vi khuẩn kháng thuốc vô cùng nguy hiểm.
2. Lạm dụng thuốc kháng sinh gây ra hậu quả gì?
Kháng thuốc – “vũ khí” bị vô hiệu hóa
Khi kháng sinh bị dùng sai hoặc quá liều, vi khuẩn dần thích nghi và “vô hiệu hóa” thuốc. Hậu quả là:
• Kháng sinh không còn tác dụng, buộc phải dùng thuốc mạnh hơn, đắt tiền hơn
• Tăng nguy cơ tử vong khi điều trị các bệnh nhiễm khuẩn thông thường
• Bệnh nhẹ thành nặng, điều trị tốn kém, kéo dài
Theo ước tính, đến năm 2050, kháng kháng sinh có thể khiến 10 triệu người tử vong mỗi năm nếu không được kiểm soát. Gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột
Kháng sinh tiêu diệt không chọn lọc, khiến cả vi khuẩn có lợi trong ruột bị loại bỏ. Hệ quả:
• Tiêu chảy, đau bụng, rối loạn tiêu hóa
• Suy giảm miễn dịch đường ruột
• Nguy cơ mắc nhiễm trùng nấm, viêm đại tràng giả mạc
Gây dị ứng, phản ứng phụ nghiêm trọng
Một số người có thể phản ứng với kháng sinh như:
• Phát ban, nổi mề đay
• Phản vệ (sốc thuốc) – có thể tử vong nếu không xử lý kịp thời
• Tổn thương gan, thận, hệ thần kinh
Ảnh hưởng đến trẻ em và thai phụ
Trẻ em có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, việc lạm dụng kháng sinh có thể:
• Làm suy yếu miễn dịch tự nhiên
• Gây hại cho gan, thận, xương đang phát triển
Thai phụ dùng sai kháng sinh có thể gây quái thai, sinh non hoặc thai chết lưu nếu không có chỉ định y tế.
3. Dùng kháng sinh đúng cách – cách bảo vệ chính mình và cộng đồng
Khi nào cần dùng kháng sinh?
• Chỉ dùng khi có nhiễm khuẩn: viêm họng mủ, viêm phổi do vi khuẩn, nhiễm trùng tiết niệu, áp xe…
• Không dùng kháng sinh cho các bệnh do virus như cảm cúm, ho, sốt siêu vi
Nguyên tắc sử dụng kháng sinh an toàn
• Tuân thủ đúng đơn thuốc của bác sĩ
• Uống đúng liều, đúng giờ, đủ ngày dù đã thấy đỡ
• Không tự ý đổi thuốc hoặc ngừng thuốc sớm
• Không chia sẻ hoặc dùng lại thuốc kháng sinh cũ Hạn chế kháng sinh trong chăn nuôi và thực phẩm
Kháng sinh trong thức ăn gia súc cũng là nguyên nhân gây kháng thuốc. Hãy:
• Chọn thực phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng
• Hạn chế mua sản phẩm từ nguồn chăn nuôi thiếu kiểm soát
4. Vai trò của cộng đồng và y tế
• Bệnh nhân cần hiểu rõ: kháng sinh không phải “thần dược”
• Nhân viên y tế phải tư vấn kỹ và chỉ kê đơn khi thực sự cần thiết
• Cơ quan quản lý cần kiểm soát việc bán thuốc không kê đơn
Lạm dụng thuốc kháng sinh là con dao hai lưỡi – có thể cứu sống nhưng cũng có thể gây tử vong trong im lặng nếu sử dụng sai cách. Đã đến lúc mỗi người cần nâng cao ý thức sử dụng kháng sinh hợp lý, bảo vệ sức khỏe của chính mình và cả cộng đồng.