Ăn chay kiểu nào tốt cho sức khỏe?

Với chế độ ăn chay, bạn có thể linh hoạt thay đổi để phù hợp với nhu cầu của mình. Chẳng hạn, nếu bạn muốn giảm cân hoặc cải thiện sức khỏe tim mạch, bạn có thể áp dụng chế độ ăn chay thực vật hoặc ăn chay hỗn hợp. Nếu bạn muốn bổ sung protein, bạn có thể ăn chay ăn trứng hoặc chay ăn sữa.
Ăn chay có tốt cho sức khỏe không?
Theo nhiều nghiên cứu, chế độ ăn uống dựa trên thực vật có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dù bạn có ăn chay hay không, việc tăng cường sử dụng thực phẩm thực vật trong chế độ ăn uống có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường type 2. Thực phẩm giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất, giúp tăng cường hệ tiêu hóa và giảm nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy. Điều quan trọng là phải đảm bảo cân bằng chế độ ăn uống và bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. 
Chế độ ăn chay đang trở thành xu hướng phổ biến trong việc chăm sóc sức khỏe. Chế độ ăn chay có ít calo hơn, hàm lượng chất béo bão hòa và cholesterol thấp hơn, đồng thời có nhiều chất xơ, kali và vitamin C hơn các chế độ ăn uống khác. Ngoài ra, phần lớn người ăn chay cũng thường có thói quen lành mạnh hơn những người không ăn chay.
Việc ăn chay có thể xuất phát từ nhiều lý do khác nhau như tín ngưỡng, tôn giáo, sức khỏe... Chế độ ăn chay được chia thành nhiều loại và hình thức khác nhau. Để đạt được hiệu quả tốt nhất của chế độ ăn chay, cần phải ăn đúng cách các loại thực vật. 
Một số kiểu ăn chay hiện nay
Ăn chay linh hoạt
Thuật ngữ "linh hoạt" được sử dụng để miêu tả những người có chế độ ăn uống đa dạng, bao gồm cả ăn chay và ăn thịt. Đây là một kiểu ăn linh hoạt và đơn giản hơn so với các kiểu ăn chay truyền thống.  Các nguyên tắc chính của kiểu ăn linh hoạt bao gồm tiêu thụ các sản phẩm thực vật nguyên bản, coi thực vật là nguồn cung cấp protein chính cho cơ thể thay vì động vật, hạn chế đường và thực phẩm đã qua chế biến. Ngoài ra, thỉnh thoảng kết hợp thịt và các sản phẩm từ động vật cũng được cho phép.
Chế độ ăn linh hoạt không chỉ giúp cải thiện sức khỏe mà còn có lợi cho môi trường. Việc hạn chế lượng thịt và sản phẩm từ động vật giúp giảm lượng khí thải và ô nhiễm từ ngành chăn nuôi. Ngoài ra, sử dụng các sản phẩm thực vật nguyên bản cũng giúp giảm lượng chất bảo quản và độc hại trong thực phẩm.
Ăn chay Pescetarian
Đây là một phương pháp ăn uống phổ biến trong cộng đồng vegetarian. Những người theo chế độ này sẽ không ăn bất kỳ loại thịt động vật nào, trừ cá, giúp cơ thể hấp thụ được lượng acid béo omega-3 cần thiết cho sức khỏe.
Người theo chế độ ăn Pescatarian vẫn có thể bổ sung đầy đủ protein từ các nguồn thực vật như đậu, đỗ và các loại hạt. Họ cũng có thể sử dụng trứng và sữa để bổ sung dinh dưỡng. 
Chế độ ăn Pescatarian cũng là một bước đệm tốt để chuyển sang chế độ ăn chay hoàn toàn. Những người mới bắt đầu với chế độ này có thể dần dần loại bỏ cá khỏi thực đơn của mình và chuyển sang chế độ ăn chay hoàn toàn. Tuy nhiên, như với bất kỳ chế độ ăn uống nào khác, việc thực hiện chế độ ăn Pescatarian cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Đảm bảo rằng bạn đã bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể của mình là điều rất quan trọng.
Thuần chay
Thực phẩm thuần chay là loại thực phẩm được ưa chuộng bởi những người không ăn bất kỳ loại sản phẩm động vật nào, bao gồm trứng, các sản phẩm từ sữa hoặc thực phẩm chế biến có chứa các thành phần này hoặc các thành phần có nguồn gốc động vật khác như gelatin, có nguồn gốc từ collagen động vật. 
Ngoài ra, nhiều người trong số họ còn hạn chế ăn thực phẩm được làm từ các sản phẩm động vật ngay cả khi thực phẩm thành phẩm không có sản phẩm động vật.
Ví dụ, một số loại đường được tạo ra từ than xương trong quá trình tẩy trắng và lọc; một số loại rượu vang có chất làm mịn như protein sữa, gelatin và lòng trắng trứng (được sử dụng trong quá trình chế biến rượu vang nhưng không phải là thành phần thực tế). Thậm chí, một số người theo chủ nghĩa thuần chay không tiêu thụ mật ong vì họ coi chúng là sản phẩm từ động vật. Ngoài ra, có những người còn tránh tiêu thụ các loại mỹ phẩm, quần áo hay giày dép có chiết xuất từ động vật hay được thử nghiệm trên động vật. Chúng ta cần hiểu rõ về lối sống này để có thể tuân thủ và hỗ trợ cho những người theo chủ nghĩa thuần chay trong việc lựa chọn thực phẩm và sản phẩm phù hợp.
Thuần chay thô
Chế độ ăn thuần chay thô là một phương pháp ăn uống chỉ sử dụng thực phẩm tươi sống hoặc thực phẩm được đun nóng ở nhiệt độ từ 40 đến 48 độ C. Đây là một xu hướng ăn uống được nhiều người áp dụng với niềm tin rằng thực phẩm nấu với nhiệt độ cao sẽ mất đi một lượng đáng kể giá trị dinh dưỡng và có thể gây hại cho cơ thể.
Tuy nhiên, việc áp dụng chế độ ăn thuần chay thô cũng có những hạn chế. Thực phẩm tươi sống hoặc được đun nóng ở nhiệt độ thấp có thể chứa vi khuẩn gây hại cho sức khỏe. Đặc biệt, khi không được chế biến đúng cách, thực phẩm này có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa. Do đó, trước khi quyết định áp dụng chế độ ăn thuần chay thô, cần phải tìm hiểu kỹ về các loại thực phẩm phù hợp và cách chế biến đúng cách để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Ngoài ra, cần bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, bao gồm protein, chất béo, carbohydrate và vitamin và khoáng chất. 
Kiểu ăn chay Lacto-ovo
Kiểu ăn chay "lacto-ovo" bắt nguồn từ tiếng Latin với "lacto" có nghĩa là sữa và "ovo" có nghĩa là trứng. Theo đó, kiểu ăn chay này không bao gồm các loại thịt bò, lợn, gia cầm, cá, động vật có vỏ hoặc thịt động vật dưới bất kỳ hình thức nào, nhưng vẫn bao gồm trứng và các sản phẩm từ sữa.  
Kiểu ăn chay này cung cấp đầy đủ protein cần thiết cho cơ thể, đặc biệt là protein từ trứng và sữa. Ngoài ra, việc loại bỏ các loại thịt đỏ và gia cầm cũng giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch và ung thư.  Khi quyết định chuyển sang chế độ ăn chay, cần lưu ý một số điều để đảm bảo cơ thể được cân bằng dinh dưỡng
• Đầu tiên, nên ăn đa dạng thực phẩm từ 15-20 loại khác nhau, và nếu có thể từ 20-30 loại thì càng tốt. Chọn nhiều loại rau, củ trong một bữa ăn để đảm bảo cung cấp đủ chất xơ và vitamin.
• Nếu bạn có thể ăn trứng và uống sữa, sẽ tốt hơn cho cơ thể vì cân bằng protein và canxi. Tuy nhiên, nếu không muốn ăn sản phẩm từ động vật, có thể thay thế bằng các loại đậu phụ, hạt chia, hạt óc chó, lạc, đậu nành...
• Chế độ ăn chay có thể thiếu một số vi chất như vitamin B12, canxi, kẽm, sắt, magie... Do đó, cần bổ sung các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng hoặc uống thêm các loại thuốc bổ trợ. Tuy nhiên, việc bổ sung dinh dưỡng nên được tư vấn bởi chuyên gia dinh dưỡng để tránh tình trạng dư thừa hoặc thiếu hụt chất.
Ngoài ra, một số trường hợp đặc biệt không nên ăn chay như trẻ em, phụ nữ mang thai, cho con bú hay bệnh nhân đang điều trị đặc biệt như hóa trị hoặc sau phẫu thuật cần dinh dưỡng để phục hồi sức khỏe. Trong các trường hợp này, cần tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ dinh dưỡng phù hợp và đầy đủ.