Bổ sung vitamin A không đúng cách: Hậu quả khó lường!

Vitamin A, dù rất cần thiết cho cơ thể, nhưng khi sử dụng không đúng cách, không chỉ không mang lại lợi ích mà còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng phụ thuộc vào thực phẩm chức năng và các loại vitamin bổ sung, điều quan trọng là phải hiểu rõ những rủi ro để bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả nhất.
Thiếu, thừa đều nguy hiểm
Thiếu hụt hoặc thừa hóa vitamin A đều mang lại nguy hiểm cho sức khỏe con người, đặc biệt là trẻ em.
Khi thiếu hụt vitamin A, trẻ em có thể gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Chậm phát triển về thể chất, tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn, đặc biệt là nhiễm khuẩn đường hô hấp và đường tiêu hóa là những biểu hiện thường gặp. Hơn nữa, thiếu hụt vitamin A cũng có thể dẫn đến tình trạng sừng hóa của tế bào biểu mô và mất đi các nhung mao, ảnh hưởng đến quá trình hấp thu chất dinh dưỡng trong ruột.
Tuy nhiên, việc sử dụng vitamin A cũng cần được thực hiện một cách cân nhắc và theo sự hướng dẫn của các chuyên gia y tế. Việc dùng quá liều vitamin A cũng có thể gây hại cho sức khỏe, gây ra các vấn đề về gan, thận và thậm chí gây tử vong.
Theo hướng dẫn của Bộ Y tế, việc sử dụng vitamin A cần được thực hiện một cách cẩn trọng và tuân thủ đúng hướng dẫn của các chuyên gia y tế. Vitamin A được xem xét như một loại vitamin tan trong dầu, do đó khi cơ thể tiếp nhận nhiều hơn cần thiết, sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa không thể đào thải, gây hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe. Trong trường hợp sử dụng vitamin A một cách tùy tiện, dùng với liều cao trong một khoảng thời gian dài, nguy cơ ngộ độc sẽ tăng lên đáng kể. Đặc biệt ở trẻ em, ngộ độc vitamin A có thể gây ra những biểu hiện nguy hiểm như thóp phồng, nôn mửa, tăng áp lực nội sọ ở ngộ độc cấp tính; hoặc đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn, rụng tóc, da khô, chậm tăng cân, kém ăn, tăng chảy máu, đau xương ở ngộ độc mạn tính.
Mặc dù vitamin A là một trong những loại vitamin và khoáng chất quan trọng cho cơ thể, nhưng việc sử dụng quá mức cũng không tốt cho sức khỏe. Đối với trẻ em từ 3 tuổi trở lên, Bộ Y tế khuyến cáo không nên tự ý bổ sung vitamin A liều cao mà cần phải được tư vấn và theo dõi bởi các chuyên gia y tế.
Đặc biệt đối với các bà mẹ đang mang thai, việc sử dụng vitamin A cũng cần được thực hiện rất thận trọng và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ. Việc tự ý sử dụng vitamin A liều cao có thể gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
Vitamin không thay thế được thực phẩm
Theo quy định hàng năm của Bộ Y tế, việc tổ chức chiến dịch bổ sung vitamin A cho trẻ em được thực hiện vào tháng 6 và tháng 12. Chiến dịch này nhằm mục tiêu bổ sung vitamin A cho trẻ em 6-59 tháng tuổi tại 31 tỉnh, thành phố có tỷ lệ suy dinh dưỡng cao và bổ sung vitamin A cho trẻ em 6-35 tháng tuổi tại 32 tỉnh, thành phố còn lại. 
Đặc biệt, vào đầu tháng 6 năm 2024, Hà Nội đã triển khai chiến dịch "Ngày Vi chất dinh dưỡng" với việc cung cấp vitamin A cho gần 382 nghìn trẻ em 6-35 tháng tuổi.
Theo các chuyên gia y tế, nhóm trẻ em có nguy cơ thiếu hụt vitamin A thường là trẻ ở các khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nơi mà chế độ ăn uống không đa dạng, thiếu hụt, suy dinh dưỡng và mắc các bệnh tiêu chảy kéo dài. Do đó, việc bổ sung vitamin A là một giải pháp ngắn hạn, trong khi giải pháp lâu dài và cơ bản là cải thiện chất lượng bữa ăn. 
Điều này bao gồm việc người dân sử dụng đa dạng và phối hợp nhiều loại thực phẩm cho bữa ăn hằng ngày của trẻ; ưu tiên lựa chọn và sử dụng thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng và thực hiện nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), để bổ sung vitamin A đúng cách, trẻ từ 6 tháng đến 11 tháng tuổi cần uống 1 viên hàm lượng 100.000 IU/lần, liều duy nhất, và uống lại sau 4-6 tháng. Trẻ từ 12 tháng đến 59 tháng tuổi cần uống 1 viên hàm lượng 200.000 IU/lần, cũng uống lại sau 4-6 tháng.  Còn nếu trẻ đã được uống vitamin A theo chiến dịch "Ngày vi chất dinh dưỡng" trong vòng 1 tháng trước đó, thì không nên cho trẻ uống thêm vitamin A liều cao. Nếu trẻ đã được uống vitamin A theo chiến dịch trên 1 tháng trước đó, thì có thể uống thêm 1 liều dự phòng theo hướng dẫn.
Cần lưu ý rằng vitamin A là chất chống chỉ định đối với trẻ đang đau bụng, sốt cao hơn 38,5 độ C; trẻ đang mắc các bệnh mạn tính như tâm thần, suy thận, tim, gan, hen phế quản hoặc có tiền sử dị ứng với các thành phần của thuốc. Việc sử dụng vitamin A cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ và không tự ý sử dụng mà không có sự kiểm tra y tế.
Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và phòng ngừa các bệnh lý liên quan đến mắt và hệ miễn dịch. Tuy nhiên, việc sử dụng vitamin A cũng cần được thực hiện một cách cẩn trọng và hợp lý để tránh tác động phụ không mong muốn.