Những lưu ý khi chăm sóc bà mẹ sau sinh

Vai trò của chăm sóc bà mẹ sau sinh
Chăm sóc sức khỏe sinh sản (CSSKSS) là một trong những lĩnh vực quan trọng của y tế, đặc biệt là đối với trẻ sơ sinh và bà mẹ sau sinh. Theo kế hoạch hành động quốc gia về CSSKSS giai đoạn 2021 – 2025 của Bộ Y tế, Việt Nam đang có nhiều tiến bộ trong việc cải thiện tỷ lệ sống sót của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những thách thức cần được giải quyết để nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho mẹ và trẻ.
Theo thống kê của Bộ Y tế, phần lớn các trường hợp tử vong dưới 5 tuổi vẫn xảy ra trong năm đầu đời (82%) và tháng đầu tiên (61%). Điều này cho thấy tầm quan trọng của giai đoạn mang thai và sinh nở trong việc ngăn chặn và kiểm soát những biến chứng của bà mẹ và trẻ sơ sinh.  Theo Vụ Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y tế, chăm sóc bà mẹ sau sinh đúng cách là giúp đỡ bà mẹ đặt trẻ da kề da với mẹ trong vòng 90 phút đầu sau sinh và cho trẻ bú mẹ sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Điều này giúp trẻ sơ sinh được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng từ sữa mẹ và tạo sự gắn kết giữa mẹ và con. 
Sau khi sinh, bà mẹ cần được nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc để phục hồi sức khỏe. Trong ngày đầu, việc vệ sinh sạch sẽ vùng sinh dục, thay băng vệ sinh và theo dõi phát hiện dấu hiệu nguy hiểm ở bà mẹ sau sinh là rất cần lưu tâm. Nếu có bất cứ dấu hiệu nào thì cần báo ngay cho cán bộ y tế hoặc đưa ngay bà mẹ đến cơ sở y tế để được cứu chữa kịp thời.
Thời kỳ sau sinh kéo dài 42 ngày, tương đương với 6 tuần sau khi sinh. Trong thời gian này, bà mẹ cần được nghỉ ngơi, vận động nhẹ nhàng và ăn uống theo chế độ dinh dưỡng hợp lý.
Để đảm bảo sức khỏe cho bà mẹ và em bé, cần ăn đủ 4 nhóm thực phẩm gồm chất bột, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất. Bà mẹ cũng cần uống đủ nước và uống viên sắt, vitamin A theo hướng dẫn của cán bộ y tế. 
Nếu đã có quan hệ tình dục trở lại sau khi kết thúc thời kỳ sau sinh, bà mẹ và người chồng cần áp dụng biện pháp tránh thai thích hợp để phòng mang thai ngoài ý muốn.
Ngay sau khi sinh, bà mẹ rất mệt và dễ xảy ra tai biến. Vì vậy, cần được chăm sóc đặc biệt. Các việc cần làm là nằm nơi yên tĩnh nghỉ ngơi hoặc ngủ để lấy lại sức. Có thể xoa nhẹ vùng bụng dưới để tử cung co tốt, giúp tránh chảy máu. 
Bà mẹ cần được chăm sóc tại cơ sở y tế ít nhất 24 giờ sau sinh để đảm bảo sức khỏe của mình và em bé. Khi có bất kỳ triệu chứng gì như sốt cao, đau bụng, chảy máu nhiều hoặc khó thở, cần đi khám ngay để được điều trị kịp thời. Đảm bảo dinh dưỡng hợp lý
Sau khi sinh con, bà mẹ cần chú ý đến việc chăm sóc sức khỏe của mình để phục hồi nhanh chóng và có đủ sữa cho con bú. Để đảm bảo sức khỏe cho mẹ và bé, cần tuân thủ những lời khuyên sau đây.
1. Sử dụng thức ăn mềm, đủ chất dinh dưỡng
Bà mẹ nên ăn các thức ăn mềm, đủ chất dinh dưỡng để lấy lại sức và có sữa cho con bú. Các thực phẩm giàu protein, canxi, sắt và vitamin được coi là tuyệt vời cho sức khỏe của bà mẹ sau sinh. Bao gồm các loại rau xanh, trái cây tươi, thịt gà, cá hồi, trứng, đậu nành và sữa.
2. Theo dõi sản dịch
Sản dịch là chất lỏng được thải ra từ tử cung của người phụ nữ sau khi sinh. Bà mẹ cần theo dõi sản dịch để sớm phát hiện chảy máu sau sinh. Nếu thấy ra máu đỏ tươi hoặc có máu cục cần báo ngay cho cán bộ y tế hoặc đưa ngay đến cơ sở y tế.
3. Thời kỳ sau sinh
Thời kỳ sau sinh là giai đoạn 42 ngày sau sinh, tương đương 6 tuần. Lúc này, bà mẹ sau sinh cần ăn uống đầy đủ, ăn nhiều loại thức ăn, uống đủ nước, khoảng 2-3 lít nước mỗi ngày, tiếp tục uống viên sắt đến hết tháng đầu sau sinh. Uống 1 viên Vitamin A 200.000 đơn vị theo hướng dẫn của cán bộ y tế.
4. Vệ sinh vùng kín
Vệ sinh vùng kín ít nhất 3 lần mỗi ngày khi còn sản dịch, thay băng vệ sinh (khố). Tắm nhanh bằng nước ấm, trong phòng kín gió. Không sử dụng bất cứ loại thuốc nào khi chưa có hướng dẫn của cán bộ y tế.
5. Ngủ đủ giấc
Ngủ đủ giấc, ít nhất 8 giờ một ngày. Nghỉ ngơi ít nhất 6 tuần sau sinh để phục hồi sức khỏe và giảm thiểu căng thẳng.
Bên cạnh đó, bà mẹ sau sinh và người thân cần phải nhận thức được các dấu hiệu nguy hiểm và biểu hiện của bệnh lý trầm cảm sau sinh. Các dấu hiệu như rối loạn cảm xúc như mất ngủ, lo lắng, mệt mỏi, buồn chán... - đó có thể là những biểu hiện của bệnh lý trầm cảm sau sinh. 
Nếu có những dấu hiệu này, bà mẹ cần chia sẻ với chồng người thân trong gia đình và xin ý kiến của cán bộ y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Ngoài ra, các dấu hiệu nguy hiểm trong thời kỳ sau sinh bao gồm ra máu tăng dần hoặc có máu cục, sốt, đau bụng âm ỉ kéo dài hoặc dịch chảy ra từ cửa mình có mùi hôi, phù mặt, chân, tay hoặc nhìn mờ, đau đầu nhiều, ngất hoặc co giật. Sau khi sinh, cần phải chú ý đến việc không sinh hoạt tình dục trong 42 ngày đầu (6 tuần) sau sinh. Điều này là cực kỳ quan trọng để đảm bảo sức khỏe của bà mẹ, trẻ sơ sinh và cả thai nhi.
Hiện nay, có nhiều biện pháp tránh thai phù hợp cho bà mẹ sau sinh như dụng cụ tử cung, bao cao su, viên uống tránh thai dành cho bà mẹ đang cho con bú, thuốc tiêm hoặc thuốc cấy tránh thai. Tuy nhiên, việc lựa chọn biện pháp tránh thai phù hợp sẽ phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe của bà mẹ, tuổi tác và tình trạng sức khỏe của trẻ sơ sinh.
Nếu có thai ngoài ý muốn, cần đến cơ sở y tế để được tư vấn và lựa chọn giải pháp phù hợp. Việc này sẽ giúp bà mẹ có thể quản lý tình trạng sức khỏe của mình và thai nhi một cách tốt nhất.
Sau khi sinh con, việc chăm sóc và giúp đỡ là vô cùng quan trọng để giúp bà mẹ phục hồi sức khỏe và có thể chăm sóc tốt cho bé yêu của mình. Trong đó là vai trò của người chồng và gia đình.
Trước hết, việc hỗ trợ bà mẹ cho con bú ngay trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Đây là thời điểm vàng để bé có thể tiếp nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết từ sữa mẹ. Việc cho trẻ bú mẹ hoàn toàn cả ngày lẫn đêm cũng rất cần thiết để bé có đủ sữa và phát triển tốt nhất có thể.
Ngoài ra, sau sinh thường gặp phải cương tức vú, điều này có thể gây đau đớn và khó chịu. Vì vậy, người chồng và gia đình có thể giúp đỡ bà mẹ giảm cương tức vú bằng cách xoa nhẹ làm mềm và tư vấn cán bộ y tế để được hỗ trợ.
Khi cho con bú, bà mẹ có thể gặp khó khăn và cần sự giúp đỡ. Người chồng và gia đình có thể hỗ trợ bà mẹ trong việc này bằng cách tư vấn cán bộ y tế hoặc giúp đỡ trực tiếp.
Để tăng tiết sữa, người chồng và gia đình cần chuẩn bị thức ăn giàu dinh dưỡng. Ngoài ra, nhắc bà mẹ uống viên sắt – axít folic đều đặn hàng ngày để bổ sung dinh dưỡng cho cơ thể.
Nếu sau sinh gặp phải các dấu hiệu nguy hiểm, người chồng và gia đình cần đưa ngay đến cơ sở y tế kịp thời để được khám và điều trị.
Cuối cùng, việc động viên tinh thần và giúp cho bà mẹ thoải mái về tâm lý là rất quan trọng trong quá trình phục hồi sức khỏe và chăm sóc trẻ sơ sinh. Người chồng và gia đình có thể giúp bà mẹ trong việc này bằng cách tạo điều kiện để bà mẹ có thể nghỉ ngơi và thư giãn sau khi sinh.